Szamanizm syberyjski. Praktyka/performatyka

Bartosz Jastrzębski jest doktorem habilitowanym kulturoznawstwa, pisarzem, filozofem, etykiem oraz podróżnikiem. Wykłada w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Interesuje się pograniczem filozofii, antropologii i literatury, a także historią oraz poszukiwaniami duchowymi i religijnymi. Tropi motywy przewodnie codzienności, jej udręki i drobne nadzieje, którym poświęcił trzy tomy esejów: Pająk. Szkice prawie filozoficzne (2007), Próżniowy świat (2008) oraz Wędrówki po codzienności. Eseje o paru ważnych rzeczach (2011). W 2012 roku otrzymał Nagrodę im. Beaty Pawlak za książkę Krasnojarsk zero (wraz z Jędrzejem Morawieckim). W 2013 roku opublikował zbiór esejów Przedbiegi Europy. Gawędy podróżne, a w 2014 ukazały się dwie jego książki o współczesnym szamanizmie: Współcześni szamani buriaccy w przestrzeni miejskiej Ułan Ude oraz Cztery zachodnie staruchy. Reportaż o duchach i szamanach (wraz z Jędrzejem Morawieckim). Obecnie zajmuje się konserwatywną myślą społeczno-polityczną oraz jej związkami z teologią. W 2016 roku wydał książkę Ostatnie Królestwo. Szkice teologiczno-polityczne poświęconą tym zagadnieniom.

Andrzej Pankalla jest doktorem habilitowanym, adiunktem w Zakładzie Psychologii Ogólnej i Psychodiagnostyki Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (specjalność: psychologia kulturowa, w tym psychologia kultury współczesnej, psychologia religii i mitu). Właściciel Akademii Nauki „Inkantacje” (w tym Instytutu Stosowanej Psychologii Kulturowej) specjalizującej się w szkoleniach psycho-kulturowych. Członek Rady Naukowej i współzałożyciel Instytutu Psychologii Mitu w Warszawie. Członek m.in. Towarzystwa Kultur Pierwotnych, Sociedad de Etnopsicologia Aplicada oraz zespołu redakcyjnego pisma „Journal of Psychology and Personality”. Organizator i kierownik wypraw badawczo-filmowych (m.in. do Amazonii Ekwadorskiej, krajów Afryki, Meksyku, Korei Północnej, Tajlandii, Buriacji, Gwatemali). Współredaktor z Ryszardem Stachowskim Studies in the History of Social Sciences (1995), autor Psychologii mitu (2000), Mitocentrycznej psychologii kulturowej Ernesta Boescha (2011), Kultury psychologów (2014), współautor książek: z Zenonem Waldemarem Dudkiem Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe (2005/2008), z Aleksandrą Kilian Psychescapes. Tożsamość naszych czasów (2007), z Zygfrydem Klausem Mitoterapia. Historia, teoria, praktyka (2010), z Beatą Piskor-Świerad Mit miłości w kulturoterapii (2010), a także redaktor naukowy publikacji Homo religiosus a psychologia (2015).

Autor psycho-kulturowych filmów dokumentalnych: Ekwador 12/12 (2000) i Yage (2001) – wspólnie z Arunem Milcarzem, Urgyel (2009), El Corazon del Cielo (2015). Autor kilkudziesięciu artykułów, m.in. opublikowanych w pismach: „Studia Psychologica”, „Czasopismo Psychologiczne, „Roczniki Psychologiczne”, „Człowiek i Społeczeństwo”.

Organizuje i prowadzi wykłady, szkolenia i treningi dla instytucji i przedsiębiorstw z zakresu m.in: psychologii kulturowej, kompetencji kulturowych i komunikacji międzykulturowej.

Arun Milcarz jest niezależnym reporterem, podróżnikiem, pisarzem. W latach dziewięćdziesiątych autor tekstów oraz frontman grind-punkowego zespołu Alchemik Sendivius. Twórca filmów dokumentalnych: Yage i Equador 12/12 (z Andrzejem Pankallą), Rejs na Kongo, Bair Batar – ktoś to musi robić, Tibiarze, Europa ma zegarki – Afryka ma czas. Autor reportaży publikowanych w magazynach podróżniczych „Extremium” i „Poznaj Świat” oraz w „Gazecie Wyborczej”. W 2009 roku otrzymał nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Scenarzystów INTERSCENARIO we Wrocławiu za scenariusz etno-psycho-thrillera Agung, napisanego razem z Pawłem Ferdkiem.

Jako podróżnik zadebiutował w 1998 roku, współorganizując wyprawę do ekwadorskiej dżungli, by przyglądać się życiu indiańskich plemion Kofa, Siona i Huoarani. Rozgłos przyniosła mi samotna wyprawa „Afryka Maraton Południe – Północ”, za materiał z której w 2005 roku otrzymał prestiżową statuetkę KOLOSA. Podczas wielotygodniowych podróży odwiedził Indonezję, Syberię, Papuę Nową Gwineę, Madagaskar oraz Mongolię, gdzie pracował i mieszkał z miejscowymi.

Wypracował jedyny w Polsce autorski Kabaret Podróżniczy stanowiący mieszankę stand-up, reportażu i filmowych relacji z własnych wypraw. Swoją debiutancką książkę Czad. W poszukiwaniu straconego… opublikował w 2016 roku.

Więcej informacji: arun.pl

Walentina Iwanowna Charitonowa jest profesorem, doktorem habilitowanym nauk historycznych, doktorem nauk filologicznych, kierownikiem Centrum Antropologii Medycznej Instytutu Etnologii i Antropologii Rosyjskiej Akademii Nauk. Studiowała w Katedrze Folkloru Fakultetu Filologicznego Państwowego Uniwersytetu Moskiewskiego im. Michaiła Łomonosowa. W kręgu jej zainteresowań badawczych znalazły się tradycje folklorystyczno-etnograficzne, związane z magicznością i momentami granicznymi. Jej praca magisterska poświęcona była ruskim zawodzeniom i lamentom, a doktorska tradycji lamentów Słowian Wschodnich. Prowadziła prace terenowe na północy Rosji: w Obwodzie Archangielskim i w Republice Komi, a także w Rosji centralnej i południowej, na rosyjskim, ukraińskim i białoruskim Polesiu, w ukraińskich Karpatach. Jej praca habilitacyjna, poświęcona praktykom magiczno-medycznym i magiczno-mistycznym, powstała w oparciu nie tylko o materiały słowiańskie, lecz także syberyjskie. Pierwsze jej teksty na temat szamanizmu ukazały się na początku lat dziewięćdziesiątych (w ZSRR publikacje na ten temat były niedozwolone). W 2000 roku stworzyła interdyscyplinarną grupę badawczą i zaczęła opisywać specyfikę osobowości szamanów oraz innych przedstawicieli magiczno-mistycznych profesji, a także ich odmiennych stanów świadomości. W 2005 roku założyła naukowo-badawczą grupę antropologii medycznej przy Rosyjskiej Akademii Nauk im. Nikołaja Nikołajewicza Mikłucho-Makłaja (dzisiaj: Centrum Antropologii Medycznej). Obecnie zajmuje się formowaniem i rozwijaniem antropologii w Rosji jako autonomicznego nurtu naukowego, dążąc do umieszczenia w rosyjskim systemie ochrony zdrowia takich zawodów, jak: konsultant ds. kulturowo-etycznych, antropolog medyczny i bioetyk. Jednocześnie bada w dalszym ciągu przedstawicieli medycyny niekonwencjonalnej: ludowych lekarzy, znachorów, uzdrowicieli, szamanów. Zainicjowała w 2013 roku utworzenie Stowarzyszenia Antropologów Medycznych, którego jest prezeską. Kieruje Centrum Antropologii Medycznej, gdzie organizuje specjalne seminarium (w ostatnich latach również międzynarodowe webinarium) antropologii medycyny. Autorka wielu prac naukowych i popularnonaukowych.

Walerij Stiepanowicz Topojew ukończył fizykę. Pracował jako psycholog-praktyk, korzystając przy tym z technik szamańskich. W połowie lat dziewięćdziesiątych kierował Laboratorium Psychologicznym przy Chakaskim Uniwersytecie Państwowym. Swoją pracę doktorską z psychologii zatytułował: Wpływ czynnika motywacyjnego na formowanie religijno-szamańskiej świadomości. W 2000 roku Topojew przeprowadził się do Moskwy, gdzie kontynuował badanie szamanizmu. Odbył staż w Rosyjskiej Akademii Nauk, aktywnie włączając się w działanie grupy badawczej, prowadzonej przez Walentinę Charitonową, badającej specyfikę szamańskich stanów świadomości (2000–2004). Jest autorem prac naukowych poświęconych szamanizmowi oraz studium samobójstwa, a także współautorem tekstów traktujących o psychologii szamanizmu. Wspólnie z Walentiną Charitonową napisał wiele artykułów o odmiennych stanach świadomości i psychologicznych aspektach aktywności szamana. Topojew jest obecnie dyrektorem Centrum Psychologicznego w Moskwie, prowadzi praktykę psychologiczną z wykorzystaniem metod psychoterapii szamańskiej. Kontynuuje badania specyfiki szamańskich stanów świadomości.

Paweł Szczap jest mongolistą, tłumaczem oraz organizatorem, przewodnikiem i pilotem wycieczek do Mongolii (Diyanchi Tours). Trzykrotny stypendysta Państwowego Uniwersytetu Mongolskiego w Ułan Bator, obecnie doktorant na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert ds. Mongolii w Centrum Studiów Polska-Azja. W swoich badaniach zajmuje się głównie współczesnymi zagadnieniami społecznymi Mongolii, takimi jak: nacjonalizm, rozwój i wpływ przemysłu wydobywczego na kulturę, urbanizacja (ze szczególnym uwzględnieniem problematyki ułanbatorskiej), tożsamość ekologiczna, rozwój patriotyzmów lokalnych w ośrodkach górniczych. W ramach pracy nad doktoratem bada problematykę przestrzeni i jej nazewnictwa w Ułan Bator. Twórca projektu „Ulaanbaatar Studies”. Zainteresowany także kultami natury w Azji, azjatyckimi studiami genderowymi oraz ruchami społecznymi.

Więcej informacji: ubstudies.wordpress.com

Jędrzej Morawiecki jest doktorem filologii słowiańskiej oraz socjologii, wykłada w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego, współtworzy grupę Dziennikarzy Wędrownych. Za reportaże Łuskanie światła był nominowany do Nagrody im. Beaty Pawlak (2011), nagrodę tę otrzymał rok później za książkę Krasnojarsk zero, napisaną razem z Bartoszem Jastrzębskim. W 2014 roku wydali wspólnie: Innego piekła nie ma oraz Cztery zachodnie staruchy (nominacja do nagrody Warto „Gazety Wyborczej Wrocław”). W 2015 roku ukazała się jego książka Jutro spadną gromy, napisana z Bartoszem Jastrzębskim i Maciejem Skawińskim. W 2016 roku opublikował z Piotrem Brysaczem zbiór Ani żadnej wyspy. Laureat m.in. Nagrody Specjalnej Stowarzyszenia Filmowców Polskich na Krakowskim Festiwalu Filmowym (z Maciejem Migasem), laureat Stypendium im. Jacka Stwory, Stypendium Twórczego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego; był nominowany do nagrody Grand Press w kategorii publicystyka. Za reportaż radiowy zrealizowany wspólnie z Magdą Skawińską otrzymał nagrodę Reporterzy – Reporterom, którą ufundowali dziennikarze relacjonujący Strajk w Stoczni Gdańskiej.

W latach 1998–2008 był związany z „Tygodnikiem Powszechnym” i jako reporter pracował w agencji Reuters. Publikował w „Polityce” i „National Geographic”; współpracował z I i III programem Polskiego Radia, epizodycznie z Radiem Zet oraz Polską Sekcją Radia BBC. Obecnie publikuje w czasopismach: „Nowa Europa Wschodnia”, „New Eastern Europe” i „Więź”, oraz w periodyku reporterskim „Dziennikarze Wędrowni”.

Więcej informacji: www.dziennikarze-wedrowni.org

Dariusz Kosiński jest profesorem w Katedrze Performatyki Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zajmował się historią i teorią sztuki aktorskiej XIX wieku. Zajmuje się także interpretacją dramatu (m.in. książka Sceny z życia dramatu, Kraków 2004). Wspólnie z Ireneuszem Guszpitem przygotował edycje pism teatralnych Juliusza Osterwy (Przez teatr – poza teatr, 2004; Antygona, Hamlet, Tobiasz…, 2007).

Najważniejszy nurt jego pracy naukowej to badania nad swoistością polskiej tradycji teatralnej i performatywnej, czego efektem są książki Polski teatr przemiany (2007) oraz autorska synteza dziejów polskich przedstawień Teatra polskie. Historie (2010; nagroda Znaku Hestii im. ks. prof. Józefa Tischnera, 2011; Nagroda Naukowa im. Jerzego Giedroycia, 2012; przekład niemiecki opublikowano w roku 2012, chiński w 2016; w przygotowaniu przekłady na rosyjski i angielski). W kolejnych latach rozwijał te badania w kierunku analiz współczesnych przedstawień i dramatów społecznych, m.in. związanych z katastrofą smoleńską (Teatra polskie. Rok katastrofy, 2012).

Równie ważne miejsce w jego zainteresowaniach zajmuje twórczość i idee Jerzego Grotowskiego. Jest autorem popularnej biografii artysty Grotowski. Przewodnik (2009), a niedawno wydał monografię poświęconą trzem z jego przedstawień z początku lat sześćdziesiątych Grotowski. Profanacje (2015). W latach 2010–2013 był dyrektorem naukowym Instytutu im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu. Należał do zespołu redakcyjnego Tekstów zebranych Jerzego Grotowskiego (2012).

W ramach działalności Katedry Performatyki UJ zajmuje się performatyką przedstawień, której zręby i cele przedstawił w książce Performatyka. W(y)prowadzenia (2016).

Od kwietnia roku 2014 jest zastępcą dyrektora Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Od roku 2015 jest przewodniczącym Komisji Artystycznej Konkursu na Wystawienie Dzieł Polskiej Literatury Dawnej „Klasyka Żywa”.

Włodzimierz Szturc jest profesorem, doktorem habilitowanym, wykładowcą Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katedrze Teatru i Dramatu oraz Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie na Wydziale Aktorskim. Wykładał na Université François Rabelais w Tours i Institute des Civilizations Orientales w Paryżu. Przedmiotami jego badań są: literatura XIX wieku, teatr polski i powszechny oraz mity i rytuały odległych kultur, którym poświęcona jest książka Rytualne źródła teatru. Obrzęd – maska – święto (PWST, 2013). Jest autorem trzynastu monografii związanych z wyobraźnią twórczą, antropologią teatru, filozofią i poetyką dramatu, m.in.: Ironia romantyczna (1992), Osiem szkiców o ironii (1994), O obrotach sfer romantycznych (1997), Teoria dramatu romantycznego w Europie XIX w. (1999), „Faust” Goethego (1995), Ku antropologii romantycznej (1995), Archeologia wyobraźni (2001), Mitoznawstwo porównawcze (wraz z Markiem Dybizbańskim, 2006), a także cyklu studiów: o wrażliwości Moje przestrzenie, o namiętności Nowe przestrzenie i o wybrzmiewaniu istnienia Dotkliwe przestrzenie. Studia o rytmach śmierci (2015). Redagował książki naukowe z zakresu antyku i romantyzmu. Wydał liczne artykuły w pismach francuskich i belgijskich oraz książkę po angielsku (The Short History of Polish Literature, 1997). Opublikował wiele szkiców, recenzji oraz artykułów z dziedziny literaturoznawstwa i wiedzy o teatrze. Jest współredaktorem kilku serii naukowych i pism literacko-naukowych. Wydał kilka sztuk teatralnych, wystawionych w teatrach polskich. W 2015 roku w Białymstoku wydane zostały jego dramaty pod wspólnym tytułem Trauma. Jego prace związane z teatrem dotyczą nie tylko dramatopisarstwa, pracy dydaktycznej na uczelniach artystycznych, lecz także dramaturgii i opracowania tekstu na scenę (m.in. Wyspiański, Kolberg, Ghelderode, Kleist, Goethe). Obecnie pracuje nad śladami rytu przejścia w ceremoniach i widowiskach.