Między Buddą a Wielkim Tengri – szkic historyczny

Tematem wykładu będzie zarys wzajemnych relacji buddyzmu tybetańskiego i szamanizmu. Pierwotny szamanizm wg Banzarowa:

Stara, narodowa religia Mongołów i nacji sąsiednich znana jest w Europie jako szamanizm […]. Po wkroczeniu buddyzmu pomiędzy ludy mongolskie ich dawną religię zaczęto nazywać „czarną wiarą” (Khara Shadijn) w przeciwieństwie do buddyzmu określanego jako „żółta wiara” (Shira Shadijn) […]. Chińczycy zwali szamanizm Tao-Shen (tańczący przed duchami) […]. Religia szamanistyczna nie wyrosła jednak z buddyzmu czy jakiejkolwiek innej religii, ale pojawiała się wśród ludów mongolskich […] na drodze pierwotnej obserwacji zewnętrznego świata natury i wewnętrznego świata duszy.
M. A. Czaplicka: Shamanism in Siberia, BiblioBazaar, Oxford 2007, p. 11–12

Buddyzm jest dziś najważniejszą religią Buriatów. Deklaruje go aż 88,8% wierzących. „Żółta wiara”, albo szkoła „żółtych czapek” dominuje w Buriacji. Nie zmienia to faktu, że buddyzm nałożył się na starszą warstwę wierzeń szamanistycznych. Część z tych wierzeń całkowicie wyparł, a nawet potępił je i ich zakazał. Najbardziej gwałtowny przebieg buddyjska kampania przeciw szamanizmowi przybrała w drugiej połowie XIX wieku, gdy on sam poczuł się na tych terenach wystarczająco silny, by przystąpić do rozprawy z lokalnymi wierzeniami. Na skutek tej presji (równoległej do chrześcijańskich działań antyszamańskich) z początkiem XX wieku szamanizm znalazł się w głębokiej defensywie, w efekcie czego wiele spośród jego obrzędów uległo zapomnieniu lub „zeszło do podziemia”, a znaczna część miejsc kultowych została „przejęta” przez buddystów.