Descensus Christi ad inferos

Oratorium apokryficzne Rafała Augustyna w jedenastu częściach

śr. 26/02/2020, pt. 28/02/2020, 19.00
Instytut Grotowskiego, Piekarnia

Bilety: 40/50 PLN

Co Jezus robił w Wielką Sobotę?

Kanoniczne ewangelie nie mówią o tym nic. W tzw. składzie apostolskim, czyli krótkim wyznaniu wiary jest słynny passus: „…ukrzyżowan, umarł i pogrzebion. Wstąpił do piekieł, trzeciego dnia zmartwychwstał…” – i tak dalej. Ale w kanonicznym Credo nicejskim fragment o wstąpieniu znika. Są natomiast zapisy apokryficzne, w tym piękny tekst łaciński przełożony z greckiego starożytnego oryginału, wchodzący w skład tzw. Ewangelii Nikodema. Wartka i pełna perypetii akcja rozpoczyna się wśród jerozolimskich Żydów poszukujących świadków zmartwychwstania Jezusa, a potem przenosi się do otchłani zwanej z grecka Tartarem, gdzie pod kluczem Piekła i Szatana czekają na wyzwolenie święci ojcowie, a także pramatka Ewa.

Rafał Augustyn pracował nad kompozycją Descensus Christi ad inferos (wśród innych zajęć) od lat 90., zainspirowany przez wybitnego filologa prof. Jerzego Woronczaka. Ukończone w roku 2016 oratorium wykonano po raz pierwszy na XXIV Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni” w Jarosławiu i wtedy to Robert Pożarski, kreujący wirtuozowską partię Szatana, wpadł na pomysł wersji scenicznej.

Muzyka wykorzystuje różne idiomy stylistyczne, od chorału (nie bez elementów orientalizujących) poprzez średniowieczną technikę motetową po środki całkowicie współczesne; stanowi jednak całość zwartą i konsekwentną.

W oratorium biorą udział trzy chóry: schola chorałowa, pełniąca rolę narratora, Chór NFM jako „turba”, czyli zbiorowość, dopełniający brzmienia „cantus firmus”, a także grono solistów: od głosu Jezusa poprzez Adama i Ewę, proroków i patriarchów, króla Dawida, Annasza i Kajfasza, po groteskowego Szatana i jego sługi. Oprócz poważnego teologicznego namysłu i ciekawej psychologii tekst ten (i muzyka także) zawiera bowiem sporo humoru.

Fot. Tobiasz PapuczysRafał Augustyn (ur. 1951) jest polonistą, krytykiem muzycznym i teatralnym, kompozytorem i organizatorem życia artystycznego. Absolwent i pracownik Uniwersytetu Wrocławskiego, wykładał i wykłada tam wiedzę o kulturze, a także przedmioty z pogranicza literatury, teatru i muzyki. Ukończył też Akademię Muzyczną w Katowicach w klasie Henryka Mikołaja Góreckiego. Stypendysta m.in. Salzburg Seminar, Centre Acanthes we Francji i MacDowell Colony w USA. Autor programów w radiowej Dwójce, Trójce i TVP, współpracownik miesięcznika „Odra”. Laureat Jazzu nad Odrą, zdobywca trzech nominacji do Fryderyka, Nagrody Muzycznej Wrocławia oraz brązowego i srebrnego medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Członek Związku Kompozytorów Polskich i polskiego PEN Clubu.

 

Fot. Łukasz RajchertAgnieszka Franków-Żelazny jest dyrygentem, chórmistrzem i pedagogiem. Doktor habilitowany sztuki, absolwentka Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Wydziału Edukacji Muzycznej (dyplom 2004) i Wydziału Wokalnego (dyplom 2005) Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu. W 2006 roku ukończyła Podyplomowe Studia Chórmistrzowskie w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, a w 2014 – Akademię Liderów Kultury na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Początkowo związana była z Chórem Mieszanym Liceum Ogólnokształcącego w Głubczycach, a następnie z wrocławskimi chórami akademickimi. W latach 1995–1999 była członkiem Polsko-Niemieckiej Akademii Chóralnej „In terra pax”. Pełniła też funkcję dyrygenta i kierownika artystycznego Akademickiego Chóru Politechniki Wrocławskiej. W roku 2000 założyła Kameralny Chór Akademii Medycznej (obecnie Chór Medici Cantantes Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu), z którym do końca 2014 roku zdobyła wiele nagród i wyróżnień w konkursach w kraju i za granicą. Od czerwca 2006 roku jest dyrektorem artystycznym Chóru NFM (wcześniejsza nazwa Chór Filharmonii Wrocławskiej). W okresie od stycznia do lipca 2013 roku była opiekunem artystycznym Chóru Polskiego Radia, reaktywując zespół i wprowadzając go ponownie na polską scenę muzyczną. Występowała jako dyrygent i chórmistrz gościnny m.in.: Gabrieli Consort Chór Festiwalowy Międzynarodowego Festiwalu Wratislavia Cantans, Chór Filharmonii Śląskiej, Chor der Bamberger Symphoniker, Schleswig-Holstein Festival Choir czy Kaunas State Choir, Coral Juvenil do Guri.

Jest również pomysłodawczynią i dyrektorem artystycznym Polskiego Narodowego Chóru Młodzieżowego, powstałego w 2013 roku, prowadzonego przez Narodowe Forum Muzyki. W styczniu 2015 roku objęła funkcję dyrektora programowego projektu Akademia Chóralna.

Pracuje na stanowisku profesora nadzwyczajnego Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu, gdzie prowadzi klasę dyrygentury chóralnej, Chór im. Stanisława Krukowskiego oraz zajęcia z metodyki śpiewu zbiorowego. Często jest zapraszana jako konsultant wokalny do prowadzenia warsztatów dla chórmistrzów oraz zespołów chóralnych.

W latach 2013–2016 pełniła funkcję kuratora ds. muzyki podczas Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. W swoim dorobku posiada 16 nagranych płyt oraz ponad 70 nagród indywidualnych i zespołowych, w tym Brązowy Medal Zasłużony dla Kultury Polskiej – Gloria Artis (2014), a także Fryderyka 2017 i 2019. W 2018 roku programowany przez nią projekt Akademia Chóralna otrzymał nominację do Nagrody „Koryfeusz Muzyki Polskiej”. Występowała w 19 krajach Europy, w Stanach Zjednoczonych, Izraelu i Brazylii. Zrealizowała ponad 1000 utworów chóralnych oraz ponad 250 wokalno-instrumentalnych.

Fot. Natalia KapsaJarosław Fret to założyciel i lider Teatru ZAR, reżyser, aktor, dyrektor Instytutu Grotowskiego. Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Kuratorów i kuratora ds. teatru Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. W latach 1999–2002 zrealizował szereg wypraw do Gruzji, Armenii i Iranu, prowadząc poszukiwania w obrębie najstarszych form muzyki chrześcijańskich kościołów wschodnich. W kolejnych latach wspólnie z członkami Teatru ZAR organizował wyprawy badawcze na grecką górę Atos, Sardynię i Korsykę, do Armenii, Turcji i Izraela. Reżyser pięciu spektakli zespołu. Tryptyk „Ewangelie dzieciństwa” był pokazywany m.in. w Chicago, Los Angeles, San Francisco, Atenach, Belgradzie, Edynburgu, Florencji, Madrycie, Paryżu, Sybinie oraz Kairze, Nowym Delhi i Seulu. W 2013 roku ukończył pracę nad spektaklem „Armine, Sister, dedykowanym historii, kulturze i ludobójstwu Ormian, do którego oprócz reżyserii opracował oryginalną dramaturgię muzyczną i specjalną architekturę. W 2016 roku zrealizował spektakl „Medee. O przekraczaniu” z udziałem śpiewaczek z Kairu, Teheranu i Stambułu. Wykłada i prowadzi warsztaty w Polsce i za granicą, był wykładowcą m.in. w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie Filii we Wrocławiu. Uhonorowany przyznawanym przez magazyn „Los Angeles Times” tytułem Best New Music Theater (2009) i Wrocławską Nagrodą Teatralną za tryptyk „Ewangelie dzieciństwa” (2010). Spektakl „Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie” w jego reżyserii zdobył Total Theatre Award w kategorii Physical/Visual Theatre oraz Herald Angel Award podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w 2012 roku. Pomysłodawca i koordynator licznych projektów realizowanych w Polsce i za granicą w ramach działalności Instytutu Grotowskiego, m.in. Roku Grotowskiego UNESCO 2009, programu „Masters in Residence”, Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Świat miejscem prawdy”, a także Olimpiady Teatralnej Wrocław 2016. Dzięki jego staraniom w 2010 roku została otwarta nowa siedziba Instytutu Grotowskiego, Studio Na Grobli, a w 2019 roku Centrum Sztuk Performatywnych.

Fot. Anna GruszczyńskaRobert Pożarski (ur.1965) jest śpiewakiem, teologiem i badaczem średniowiecznych źródeł rękopiśmiennych. W 1992 roku uzyskał dyplom śpiewaka-solisty w klasie prof. Edwarda Pawlaka w PSM II stopnia im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Wielokrotny student Międzynarodowej Letniej Akademii Muzyki Dawnej w Wilanowie w klasie śpiewu barokowego prof. Piotra Kusiewicza; studiował też interpretację chorału średniowiecznego u Marcela Pérèsa w Paryżu. Należy do grona założycielskiego Lektorskiej Schola Cantorum, powstałej w 1988 roku przy Warszawskim Metropolitalnym Seminarium Duchownym. Założyciel, kierownik artystyczny i kantor działającej od 1999 roku wrocławskiej Schola Gregoriana Silesiensis. Pełni funkcję kantora Scholi Teatru Węgajty (od 1996), żeńskiego zespołu Schola Mulierum Silesiensis (od 2002) i Kościoła Pokamedulskiego w warszawskim Lesie Bielańskim (od 2009). W latach 2002–2009 realizował cykliczny projekt muzyczny „Zanurzeni w Tradycji”. W 2012 roku rozpoczął cykl koncertowy „Chorał Sarmacki”. Od roku 2015 współpracuje z gdańską Scholae Gregorianae Gedanensis, realizując projekt „Notula Dominorum Teutonicorum”, mający na celu popularyzację średniowiecznego chorału ze źródeł krzyżackich. W roku 2016 wraz z pianistą jazzowym Arturem Dutkiewiczem i oboistą Pawłem Iwaszkiewiczem zaprezentował muzykę do wierszy Jana Sochonia własnego autorstwa. Prowadzi warsztaty chorałowe i śpiewacze, m.in. w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni” w Jarosławiu. Od 1995 roku jest śpiewakiem zespołu Bornus Consort. Był jednym z sześciu solistów w międzynarodowym projekcie „Codex Calixtinus” w ramach festiwalu „Culture 2000”. Wykonuje również repertuar barokowy i współczesny, ma w dorobku dwadzieścia pięć wydawnictw płytowych. Brał udział w realizacji barokowej opery Josepha Bodin de Boismortiera „Don Quichote chez la Duchesse”, kreując postać Sancho Pansy, a także w premierowym wystawieniu opery „Il ratto di Helena” Marco Vitalego do XVI-wiecznego libretta Virgilia Puccitellego, które miało miejsce w 2018 roku w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie.

Fot. Archiwum Chóru NFMChór NFM został założony w 2006 roku przez Andrzeja Kosendiaka w ramach Filharmonii Wrocławskiej. Od początku kieruje nim Agnieszka Franków-Żelazny. Zespół szybko zdobył uznanie, wykonując zarówno repertuar a cappella, jak i duże formy oratoryjne, operowe i symfoniczne. Współpracował z tak znakomitymi dyrygentami, jak B. Chilcott, I. Fischer, J. Kaspszyk, S. Layton, J. MacMillan, K. Penderecki. Wystąpił na ponad 300 koncertach, m.in. w Barbican Centre i Royal Albert Hall w Londynie, Gewandhausie w Lipsku i Filharmonii Paryskiej. Chór NFM był wielokrotnie zapraszany na międzynarodowe festiwale muzyczne, takie jak BBC Proms, Ankara Music Festival, Klarafestival, Warszawska Jesień. Zespół nawiązał współpracę m.in. z Budapest Festival Orchestra, Gabrieli Consort & Players, Il Giardino Armonico i NOSPR. Ważną częścią pracy zespołu są prawykonania muzyki chóralnej i wokalno-instrumentalnej m.in. takich kompozytorów, jak Krzysztof Penderecki, Agata Zubel, Roxanna Panufnik, Rafał Augustyn, Paweł Łukaszewski, Julia Wolfe czy Bob Chilcott.

Fot. Anna GruszczyńskaSchola Gregoriana Silesiensis została założona w listopadzie 1999 roku we Wrocławiu przez Roberta Pożarskiego, z inicjatywy Jana Andrzeja Dąbrowskiego. Zespół skupia się na działalności warsztatowo-koncertowej, opartej na badaniach najstarszych źródeł polskiej muzyki kościelnej i tradycyjnej. Od 2001 roku ściśle współpracuje ze Scholą Teatru Węgajty, wraz z którą bierze udział w przedstawieniach dramatów liturgicznych „Ludus Danielis”, „Ludus Passionis”, „Ludus Paschalis” i „Ordo Stellae”, a także spektaklu „Miracula sancti Nicolai”. Schola ma w repertuarze także dramat liturgiczny „Mandatum – Cœna Domini”, zaprezentowany po raz pierwszy podczas festiwalu „Voix et Route Romane” w Alzacji w 2004 roku. Zespół corocznie pełni funkcję scholi festiwalowej podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni” w Jarosławiu. W latach 2003–2009 realizowała cykl koncertowy „Zanurzeni w Tradycji” w ramach mecenatu samorządu wrocławskiego. Od 2012 roku realizuje cykl koncertowy „Chorał Sarmacki”, wspierany m.in. przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w tym współtworzy Chór Sarmacki im. G.G. Gorczyckiego. W 2005 roku Schola przeprowadziła Międzynarodowy Festiwal muzyczny „Trzy Tradycje”.

Zespół zapraszany był na koncerty przez Międzynarodowy Festiwal „Wratislavia Cantans”, Festiwal Muzyki Jednogłosowej w Płocku, Filharmonię Jeleniogórską, Filharmonię Lubelską, Filharmonię Łódzką, Filharmonię Pomorską, Towarzystwo Muzyczne im. Feliksa Nowowiejskiego w Poznaniu i in. Wiele programów Scholi ukazało się na płytach, m.in. cztery programy „Chorału Sarmackiego” („Gorczycki – Missa Rorate i Completorium”, „Castrum doloris – staropolskie ceremonie pogrzebowe”, „Parvule pupule – sarmackie świętowanie Bożego Narodzenia” oraz „Vivat Rzeczpospolita! – Missa Te Deum Krzysztofa Borka”), „In agenda defunctorum – Missa Requiem Johannessa Ockeghema”, nagrana wspólnie z zespołem Bornus Consort oraz „Fulget in orbe dies – oficjum rymowane o św. Jadwidze”.

Kompozytor: Rafał Augustyn
Dyrygent: Agnieszka Franków-Żelazny
Koncepcja inscenizacyjna: Jarosław Fret
Wykonawcy: • Schola Gregoriana Silesiensis, kantor precentor: Robert Pożarski; kantorzy: Marek Czapiński, Leszek Kubiak, Krzysztof Ochnik, Mateusz Pigoń, Adam Skobliński, Lech Templin, Konrad Zagajewski; • Chór NFM; • Chór im. Stanisława Krukowskiego
Partie solowe: Chrystus – Michał Pytlewski; Trzej Rabini – Paweł Zdebski, Łukasz Wilda, Piotr Woroniecki; Leucjusz – Dawid Dubec; Karinus – Wolodymyr Andruszczak; Nikodem – Michał Kanafa; Annasz – Andrzej Górniak; Kajfasz – Marek Fras; Piekło – Mikołaj Bońkowski; Szatan – Robert Pożarski; Adam – Marek Paśko; Set – Krzysztof Domański; Michał Archanioł – Ewelina Wojewoda; Ewa – Agnieszka Ryman; Izajasz – Maciej Adamczyk; Jan Chrzciciel – Paweł Frasz; Dawid – Filip Chudzicki; Łotr – Andrij Szkrabiuk
Czas trwania: ok. 75 min
Współproducent: Narodowe Forum Muzyki
Partner: Stowarzyszenie Schola Gregoriana Silesiensis

26/02/2020, 19.00

28/02/2020, 19.00

2 schola200-200