Anamnesis

Teatr ZAR, kultywując etos pracy zespołowej, realizuje projekty artystyczne w trakcie długoletnich poszukiwań źródłowych, którym każdorazowo towarzyszy proces kształtowania opartego na śpiewie nowego języka teatralnego. Międzynarodowy skład zespołu formował się w trakcie cyklicznych wypraw badawczych do Gruzji w latach 1999–2003. Podczas tych podróży grupa zebrała materiał muzyczny, którego esencją są wielowiekowe pieśni polifoniczne sięgające korzeniami początków naszej ery i stanowiące prawdopodobnie najstarszą formę wielogłosu. „Zar”, od którego grupa wzięła swą nazwę, to nazwa pieśni pogrzebowych wykonywanych przez Swanów zamieszkujących wysokie rejony Kaukazu w północno-zachodniej Gruzji. Praca zespołu karmi się przekonaniem, że teatr, wbrew greckiemu thea – widzenie, nie powinien być wyłącznie oglądany, lecz przede wszystkim słuchany.
ZAR przynosi teatr sprzed podziału na gatunki i style, działając w przekonaniu, które płynie z polskiej myśli romantycznej, że zadania sztuki potrafią zapełnić dynamiczną lukę między codziennością a transcendencją. Juliusz Osterwa, który jako jeden z nielicznych starał się zrealizować praktycznie te idee, i z którego myśli czerpał m.in. Jerzy Grotowski, zapisał w swoich notatkach zdanie o tym, że „Bóg stworzył teatr dla tych, którym nie wystarcza Kościół”.¹
Zrealizowany w latach 2003–2009 pierwszy tryptyk zespołu, Ewangelie dzieciństwa stał się kulminacją trwających ponad dziesięć lat poszukiwań i rozwoju Teatru ZAR. Na tryptyk składały się trzy spektakle, grane także jako osobne części: Uwertura, Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie oraz Anhelli. Wołanie. Ewangelie dzieciństwa miały swoją premierę w Barbican Centre w Londynie, następnie były prezentowane w Los Angeles, we Wrocławiu, Florencji, w San Francisco, Chicago, Sibiu w Rumunii oraz w Legnicy, Szczecinie i Bydgoszczy. Poszczególne części tryptyku pokazywano w Atenach, Edynburgu, Madrycie, Belgradzie, Budapeszcie, Paryżu, Kairze, Seulu, Nowym Delhi i Bostonie. W 2009 roku tryptyk zajął pierwsze miejsce w rankingu „Los Angeles Times” w kategorii na “Najlepszy nowy teatr muzyczny na świecie”. W październiku 2010 roku tryptyk uhonorowany został Wrocławską Nagrodą Teatralną. Druga część, Cesarskie cięcie, prezentowana podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w sierpniu 2012 roku zdobyła prestiżowe nagrody: Total Theatre w kategorii teatr fizyczny oraz Herald Angel.
Od 2011 roku zespół pracował nad projektem Armine, Sister, poświęconym tragicznej historii narodu ormiańskiego. Spektakl o tym samym tytule miał premierę 28 listopada 2013 roku w Studiu Na Grobli Instytutu Grotowskiego. Od tamtej pory przedstawienie prezentowane było we Wrocławiu, Warszawie, Londynie, Oslo, Rzymie, Paryżu, Madrycie, Lizbonie, Salonikach Szczecinie oraz podczas Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego w Sybinie w Rumunii, we Florencji i w San Francisco.
W 2016 roku podczas Olimpiady Teatralnej miał swoją premierę spektakl Medee. O przekraczaniu będący swoistym requiem, lamentacją dla wszystkich tych, którzy zmierzają do Europy w poszukiwaniu lepszego życia. Późniejsza wersja tego spektaklu w 2018 roku prezentowana była w Paryżu w teatrze Petera Brooka, Bouffes du Nord.
W 2019 zespół przygotował Anhellego. Skowyt, który zaprezentowany został podczas Olimpiady Teatralnej w Todze w siedzibie zespołu Tadashiego Suzuki oraz Sankt Petersburgu na zaproszenie Valerego Fokina, dyrektora Teatru Aleksandryjskiego.
Jednym z ostatnich premier Teatru ZAR jest spektakl Złowione, w który za punkt wyjścia zespół obrał “niespełnione” spotkanie Tadeusza Różewicza i Jerzego Grotowskiego z roku 1968, momentu, kiedy pierwszy pisał Złowionego, a drugi pracował nad Apocalypsis cum figuris.
Teatr ZAR regularnie prowadzi warsztaty, podczas których dzieli się unikalnym językiem pracy aktorskie, którego podstawę stanowi integracja treningu fizycznego i praktyk wokalnych, śpiewu solowego oraz polifonicznego połączonego z improwizacją odwołującą się do ekspresji ciała aktora, umiejętność słuchania, z którą nierozerwalnie wiąże się głęboka fizyczna oraz wokalna koncentracja.
O swojej praktyce zespół opowiada na specjalnie przygotowanej stronie teatrzar.net.

Selda Öztürk rozpoczęła przygodę z muzyką od śpiewu na spotkaniach rodzinnych i w szkole. Studiowała biologię molekularną i genetykę na Uniwersytecie Boğaziçi. Podczas studiów była członkiem Klubu Folkloru na Uniwersytecie Boğaziçi, gdzie rozpoczęła swoja edukacje muzyczną. Współzałożycielka zespołu taneczno-muzycznego Kardeş Türküler (1993) i członek Zespołu Sztuk Widowiskowych Boğaziçi (od 1995). Perkusistka i wokalistka Kardeş Türküler.
Doktorantka na Wydziale Muzykologii i Teorii Muzyki (Uniwersytet Techniczny w Stambule).

Marjan Vahdat jest śpiewaczką urodzoną w Teheranie w 1976 roku. Od 1995 roku śpiewa solo i gra na koncertach i festiwalach w Azji, Europie, USA i Afryce wraz z muzykami z Iranu, Europy i Ameryki. Koncertuje też z siostrą Mahsą Vahdat. Uczestniczyła w projekcie nagraniowym Lullabies from the Axis of Evil (2004). Wydała szereg albumów.

Więcej informacji: www.mahsavahdat.com

Murat İçlinalça urodził się w 1985 roku w Stambule. W wieku ośmiu lat rozpoczął naukę śpiewu u mistrza Nişana Çalgıcıyana. Studiował śpiew i muzykę ludową w Konserwatorium Muzycznym na Politechnice w Stambule, którą ukończył w 2010 roku. W tym samym roku został mianowany mistrzem śpiewu kościoła pod wezwaniem św. Grzegorza Oświeciciela w Stambule.

Aram Kerovpyan urodził się w Stambule, gdzie jako chłopiec śpiewał w ormiańskim kościele. Uczył się gry na kanunie i studiował system muzyczny Bliskiego Wschodu u mistrza Saaddeddina Öktenaya. W 1977 roku przeprowadził się do Paryża, gdzie całkowicie poświęcił się muzyce, grając z wieloma muzykami z Bliskiego Wschodu. W 1980 roku dołączył do zespołu Kotchnak, wykonującego ormiańską muzykę ludową i trubadurską (ashoug). W 1985 roku założył zespół ormiańskich pieśni liturgicznych Akn. W 1990 roku został mistrzem śpiewu w ormiańskiej katedrze w Paryżu i stworzył program nauki śpiewu modalnych pieśni liturgicznych, który w 1998 roku został przekształcony w Centrum Studiów nad Ormiańskim Śpiewem Modalnym. Uczestniczy w seminariach i prowadzi warsztaty w Europie i Ameryce Północnej. Jest doktorem muzykologii, publikuje artykuły i książki na temat teorii ormiańskiej muzyki modalnej. Jest aktywny w świecie teatru jako muzyk, pedagog i kompozytor. Współpracował z Arbym Ovanessianem, Simonem Abgarianem i Bruno Abrahamem-Kremerem.

Więcej informacji: kerovpyan.online.fr/

Virginia Pattie Kerovpyan urodziła się w Waszyngtonie w Stanach Zjednoczonych. Wyjechała do Francji, gdzie kontynuowała naukę śpiewu. Występowała i nagrywała z zespołami muzyki dawnej, barokowej i współczesnej. Uczy śpiewu, szczególnie w świecie teatru. Od 1980 roku pracuje z systemem modalnym i techniką śpiewu pieśni ormiańskiej, występując jako solistka w zespołach Kotchnak i Akn.

Bazując na swoich doświadczeniach, wypracowała technikę wydawania głosu i ornamentacji szczególną dla modalności muzyki ormiańskiej, podkreślającą muzykalność języka, zarówno klasycznego języka ormiańskiego w pieśniach liturgicznych, jak i jego dialektów w pieśniach ludowych i trubadurskich (ashoug). W swojej interpretacji kładzie nacisk na istotę wykonywanej muzyki, co ułatwia odbiorcom jej odkrycie i sprzyja przekazywaniu tradycji. Śpiewała w spektaklach w reżyserii Arbyego Ovannessiana, Simona Abgariana i Bruno Abrahama-Kremera oraz uczyła w Szkole Teatralnej im. Charlesa Dullina. Jest dyrektorką programową centrum kultury na barce Péniche Anako w Paryżu, który organizuje wydarzenia kulturalne – od wykładów przez koncerty muzyki świata do jam sessions.

Więcej informacji: akn-chant.org/fr/, kerovpyan.online.fr