Kurs teatru dokumentalnego
Październik 2019 – czerwiec 2020
Idea
Doświadczenia, jakie zebraliśmy podczas kursu „Teatr dokumentalny”, nie zostawiają złudzeń: rzeczywistość mówi… bełkotliwie, zawsze nieco pokrętnie, stawia ostre tezy, aby natychmiast się wobec nich dystansować, zaprzecza na jednym oddechu samej sobie. Język codzienności (w którym wszyscy się podczas warsztatów zakochaliśmy) – pełen powtórzeń, przejęzyczeń, barokowych metafor, nieekonomiczny, często alogiczny, krążący raczej w nieskończoność wokół celu, jakim jest sens, niż do niego wprost zmierzający – ten język nie jest łatwym materiałem scenicznym.
Zaiste, niewiele da się powiedzieć na obronę tej niechlujnej, nietrzymającej prawie nigdy poziomu mowy potocznej, z którą nam, teatralnym dokumentalistom, przyszło pracować. Niewiele, ale jedno na pewno tak: w mowie potocznej mamy do czynienia z żywym słowem w sensie, jaki nadawał mu Michaił Bachtin, przeciwstawiając je literaturze literackiej, jakże często operującej słowem będącym „preparatem histologicznym, abstrakcyjnym słowem lingwistyki służącym indywidualnemu mistrzostwu artysty”*.
Pięknie, ale… na ile i czy w ogóle da się zaprząc owo żywe słowo w służbę widowiska teatralnego? Czy z wielości chaotycznych, przeczących sobie w szczegółach, prezentujących różne punkty widzenia opowieści, jakich dziesiątki i setki wysłuchujemy w naszej pracy, da się skroić klasyczną – zwartą, pełną perypetii, z wstrzymującym u widza oddech momentem kulminacyjnym i zaskakującym rozwiązaniem – arystotelesowską fabułę? Mocne zdarzenia sceniczne? Intrygujące, bogate wewnętrznie, niejednoznaczne dramatis personae? Czy teatr dokumentalny może operować metaforycznym skrótem? Dopowiadać sensy sugestywnym obrazem scenicznym? A może te wszystkie poszukiwania to ślepa uliczka? Zdrada prawdy, której ujawnianie jest przecież sensem istnienia teatru dokumentalnego? Na wszystkie powyższe pytania będziemy szukali odpowiedzi w ciągu najbliższych dziesięciu miesięcy.
Krzysztof Kopka
Po półtora roku doświadczeń z teatrem dokumentalnym możemy stwierdzić z całym przekonaniem: prawdziwe życie jest bardziej zaskakujące i szalone od naszych najdzikszych fantazji na jego temat. Idąc w świat ze sprzętem nagrywającym (podstawowym wyposażeniem teatralnego dokumentalisty), poznasz ludzi, których istnienia nie podejrzewałeś, i usłyszysz historie, o których nie przeczytasz w gazecie.
Od października 2019 do czerwca 2020 roku będziemy Was uczyć pracy w technice verbatimu, czyli dosłownego zapisu rzeczywistości bez jej odautorskiej interpretacji i komentarzy. Będziemy próbowali z bezliku wysłuchanych opowieści stworzyć dramat – trzymającą w napięciu fabułę. Będziemy szukać scenicznych środków wyrazu dla naszych historii.
Wielką wagę w naszych zajęciach przywiązujemy do praktyki twórczej. Każdy z uczestników naszego kursu będzie miał szansę spróbować swych sił jako researcher, dramaturg, aktor lub reżyser.
Krzysztof Kopka
*Michaił Bachtin: „Problemy literatury i estetyki”, przeł. Wincenty Grajewski, Czytelnik, Warszawa 1982.
Przebieg
„Teatr na faktach” składa się z comiesięcznych weekendowych sesji, odbywających się od października 2019 roku do czerwca 2020 roku w Instytucie Grotowskiego. Każdej sesji towarzyszy prezentacja spektakli przygotowanych w ramach poprzedniego kursu i wydarzeń (zob. Program). Tegoroczna odsłona projektu dzieli się na dwie główne części. Podczas pierwszej uczestnicy zrealizują w grupach spektakle na podstawie trzech wiodących tematów przedstawionych podczas pierwszej październikowej sesji. Spektakle, które – wychodząc od podstawowej techniki verbatimu – będą mówić o polskiej codzienności, zostaną zaprezentowane podczas przeglądu w lutym 2020 roku w Instytucie Grotowskiego.
Jednocześnie będą trwały prace nad indywidualnymi pomysłami na scenariusze i spektakle zgłoszonymi przez uczestników. Pierwszy etap projektu pozwala na podstawowe opanowanie warsztatu dokumentalnego, poznanie technik zbierania materiałów, konstruowania scenariusza i tworzenia roli w spektaklu opartym na faktach.
Podczas drugiej części najlepsze z indywidualnych pomysłów na spektakle otrzymają budżet, wsparcie techniczne i miejsce na realizację oraz zostaną zaprezentowane podczas II „Nocy na faktach” w Instytucie Grotowskiego. Warunkiem niezbędnym do ukończenia własnego spektaklu jest aktywny udział w pierwszej części projektu. Równolegle z indywidualnymi tematami podczas drugiej części projektu rozwijana będzie praca nad tematem wiodącym dotyczącym miasta i przestrzeni miejskiej. Na jego kanwie powstanie spektakl zaprezentowany na „Nocy na faktach”.
Uczestnicy
Projekt jest propozycją nauki nowego języka scenicznego i stworzenia w jego ramach własnego spektaklu. Projekt kierujemy zwłaszcza do studentów i absolwentów uczelni artystycznych, a także osób zainteresowanych różnymi aspektami tworzenia spektaklu: reżyserią, dramaturgią, aktorstwem, scenografią, muzyką czy researchem.
Nad całym projektem czuwa opiekun artystyczny, Krzysztof Kopka. Do jego obowiązków należy konsultacja prac nad spektaklami na każdym etapie: określenie i sprecyzowanie tematów spektakli; określenie listy realizatorów; akceptacja tekstów z przeprowadzonych wywiadów – skrótów i montażu; udział w próbach.
Program
Otwarte warsztaty prowadzone przez Krzysztofa Kopkę i Jakuba Tabisza
Instytut Grotowskiego, Czytelnia im. Ludwika Flaszena, Przejście Żelaźnicze
I sesja pracy prowadzona przez Krzysztofa Kopkę i Jakuba Tabisza w ramach „Teatru na faktach”
Instytut Grotowskiego, Czytelnia im. Ludwika Flaszena, Przejście Żelaźnicze
II sesja pracy prowadzona przez Krzysztofa Kopkę i Jakuba Tabisza w ramach „Teatru na faktach”
Instytut Grotowskiego, Czytelnia im. Ludwika Flaszena, Przejście Żelaźnicze
Krzysztof Kopka mieszka we Wrocławiu. Z wykształcenia teatrolog. Reżyser m.in. „Koriolana” uznanego za najlepszy spektakl szekspirowski sezonu 1998/1999 oraz polsko-rosyjskiego spektaklu „1612” (Teatr Ad Spectatores/Teatr.doc) nagrodzonego na gdyńskim Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@Port. Tłumacz z rosyjskiego, przełożył kilkanaście dramatów twórców z kręgu „nowej dramy”. W wydawnictwie Słowo/obraz terytoria wydał antologię współczesnego dramatu rosyjskiego „Lepsi!”. Imał się różnych zawodów, obecnie jest dramaturgiem (m.in. współautorem „Ballady o Zakaczawiu”, „Reź”) i scenarzystą (filmy „80 milionów”, „Fotograf”; seriale „Głęboka woda”, „Komisja morderstw”). Wraz z „Teatrem na faktach” został laureatem nagrody „Kreatywny Wrocław”. Wykłada na ASP we Wrocławiu (Katedra Scenografii).
Chętnych do udziału w projekcie prosimy o wysłanie wypełnionej karty zgłoszenia do 17 października 2019 (I termin zapisów) do Jakuba Tabisza na adres: jtabisz@grotowski-institute.art.pl. Udział w otwartych warsztatach „Teatr dokumentalny” (19–20 października) jest obowiązkową częścią procesu rekrutacyjnego dla chętnych do wzięcia udziału w projekcie. Istnieje także możliwość zgłoszenia się do projektu po warsztatach „Teatr dokumentalny”, tj. do 24 października 2019 (II termin zapisów). Na podstawie zgłoszeń i pracy podczas warsztatów zostanie wybrana ostateczna lista uczestników. O wynikach naboru powiadomimy kilka dni po warsztatach.
Osoby, które dołączą do projektu, od listopadowej sesji będą miały zapewnione noclegi. Liczba miejsc w projekcie jest ograniczona.
Terminy sesji pracy w 2020 roku zostaną ogłoszone w późniejszym terminie.